અમદાવાદમાં દલિતોની 100 વર્ષ જૂની ચાલી અદાણી-પોલીસે તોડી પાડી

અમદાવાદના રાયખડ વિસ્તારમાં આવેલી 100 વર્ષ કરતા વધુ જૂની દલિતોની વસ્તી ધરાવતી પ્રસાદ મિલની ચાલીને અદાણી કંપનીના બાઉન્સરો અને પોલીસે મળીને તોડી પાડી છે. આ ચાલી મિલ બની ત્યારથી અસ્તિત્વ ધરાવતી હતી અને તેમાં રહેતા 80થી 100 જેટલા પરિવારો મિલના સ્થાપના કાળથી ત્યાં રહેતા હતા. તેમ છતાં તેમને એક સાદી નોટિસ આપી માત્ર 7 દિવસમાં મકાન ખાલી કરવાનું કહીને અદાણી કંપનીના બાઉન્સરો અને પોલીસે મળીને આખી ચાલી તોડી પાડી છે. જેના કારણે 150 જેટલા દલિત પરિવારો ઘરવિહોણા બની ગયા છે.

મોટાભાગના પરિવારો 100 વર્ષ કરતા વધુ સમયથી અહીં રહેતા હતા

શંકરભાઈ મકવાણાનો જન્મ આઝાદીના લગભગ સાત વર્ષ પહેલા અમદાવાદની પ્રસાદ મિલની ચાલીમાં થયો હતો. તેમના પિતા આ મિલમાં કામ કરતા હતા. અન્ય મિલ કામદારોની જેમ તેમનો પરિવાર પણ મિલ પરિસરમાં બનેલી ચાલીમાં ભાડા પર રહેતો હતો. આ મિલ દુર્ગા પ્રસાદ અને તેમના પરિવારની માલિકીની હતી. આ મિલ 1988માં નાદાર જાહેર કરવામાં આવી હતી. જોકે તેનું સંચાલન 1984માં જ બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું. લગભગ 80 થી 100 જેટલા પરિવારો, જે એક સમયે આ મિલના કામદારો હતા, તેઓ છેલ્લા 100 કરતા વધુ વર્ષથી આ મિલ પરિસરમાં રહે છે. મોટાભાગના પરિવારો દલિત સમાજના છે અને તેમની પાસે ભાડાપટ્ટાનો અધિકાર છે.

85 વર્ષના વૃદ્ધને બાઉન્સરોએ ખુરશી સાથે ઉપાડી વરસાદમાં ફેંકી દીધા

શંકરભાઈ હવે ૮૫ વર્ષના છે અને તેઓ ઉંમર સહજ રોગોથી પીડાઈ રહ્યા છે. તાજેતરમાં જ તેમનું બ્રેન હેમરેજનું ઓપરેશન થયું હતું. 27 જુલાઈના રોજ સવારે 6 વાગ્યાની આસપાસ જ્યારે વરસાદ પડી રહ્યો હતો, ત્યારે કાળા કપડાં પહેરેલા કેટલાક ખાનગી બાઉન્સરો તેમના ઘરમાં ઘૂસી ગયા અને તેમને ખુરશી સહિત ઉપાડીને વરસાદમાં બહાર ફેંકી દીધા. બાઉન્સરોએ એ પણ ન વિચાર્યું કે આટલી ઉંમરના બીમાર વ્યક્તિને આ રીતે બહાર ફેંકી દેવાથી તેમની હાલત વધુ ખરાબ થઈ શકે છે.

આ પણ વાંચો: પાટણવાડા વણકર સમાજે લગ્નમાં DJ-વરઘોડા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો

80 વર્ષની વૃદ્ધાને બાઉન્સરોએ ઘરમાંથી ખેંચીને બહાર કાઢ્યા

આવું વર્તન ફક્ત શંકરભાઈ સાથે જ નહોતું કરાયું. આ બાઉન્સરોએ અન્ય લોકો સાથે પણ આવું જ કર્યું હતું. એ જ મિલમાં રહેતા વીરેન્દ્રભાઈ પરમાર કહે છે, “બે દિવસ પહેલા જ હોસ્પિટલથી પાછા ફરેલા જીતુભાઈ નારણભાઈ ચૌહાણને પણ બાઉન્સરોએ ખુરશી સાથે એ જ રીતે ફેંકી દીધા હતા, તેમના નાકમાં નળી નાખેલી હતી, જે ડૉક્ટરે એક દિવસ પહેલા જ કાઢી હતી. તેમનામાં ઉભા થવાની તાકાત નહોતી છતાં બાઉન્સરોએ તેમને ખુરશી સાથે ઉપાડીને ફેંકી દીધા હતા. તેમની 80 વર્ષીય માતા નિમોબેન ચૌહાણને પણ પુરુષ બાઉન્સરોએ બળજબરીથી ખેંચીને બહાર કાઢ્યા હતા, જેના કારણે તેઓ  ઘાયલ થયા હતા. તેમની પૌત્રીને પણ ખેંચીને લઈ ગયા હતા, જેના કારણે તેમના પગમાં ઈજા થઈ હતી અને તેમની ચામડી છોલાઈ ગઈ હતી.” 27 જુલાઈ 2025ને રવિવારના રોજ રાયખડની પ્રસાદ મિલની ચાલીમાં જે થયું તેના આ કેટલાક ઉદાહરણો છે.

એક જ દિવસમાં 18 ઘર તોડી પાડ્યા હતા

બાઉન્સરો ડમ્પર અને બુલડોઝર લઈને આવ્યા હતા. તેમણે 18 ઘર તોડી પાડ્યા. જ્યારે બુલડોઝર ધર્મીબેન ગોહિલના ઘર સુધી પહોંચ્યું, ત્યારે તેઓ મશીન પર ચઢી ગયા અને ડ્રાઇવરને નીચે ઉતારવાનો પ્રયાસ કર્યો. એ દરમિયાન પાંચ-છ પુરુષ બાઉન્સરોએ તેમને બળજબરીથી નીચે ઉતાર્યા. જ્યારે ધર્મીબેને વધુ તીવ્રતાથી વિરોધ કર્યો તો પોલીસે તેમની અટકાયત કરીને હવેલી પોલીસ સ્ટેશન લઈ ગઈ. આખું ઓપરેશન પોલીસ ઇન્સ્પેક્ટર ચિરાગ ગોસાઇની દેખરેખ હેઠળ થયું. 27 જુલાઈના રોજ પોલીસની હાજરીમાં 18 ઘર તોડી પાડવામાં આવ્યા, જેમાંથી મોટાભાગના દલિતોના હતા.

વીડિયો બનાવવા બદલ કાર્યવાહી કરવામાં આવી

આ ઘટનાને પોલીસ અને બાઉન્સરોએ મીડિયાથી પણ દૂર રાખવા શક્ય તેટલો પ્રયત્ન કર્યો હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. ચાંદખેડાનો રહેવાસી મેહુલ રાઠોડ તેની દાદીને મળવા પ્રસાદ મિલમાં આવ્યો હતો. જ્યારે તેની દાદીને ખેંચી જવામાં આવી રહ્યા હતા ત્યારે તેણે તેના મોબાઇલ પર વીડિયો બનાવવાનું શરૂ કર્યું. તો પોલીસે તેનો મોબાઇલ છીનવી લીધો અને તેની અટકાયત કરી. બંનેને ચાર કલાક પછી છોડી મૂકવામાં આવ્યા. પોલીસે તેમને એવી પણ ધમકી આપી હતી કે તેમની પાસે એવા લોકોના નામ છે જેમણે સરકારી કામમાં અવરોધ ઉભો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, અને તેઓ ગમે ત્યારે તેમની સામે FIR નોંધાવી શકે છે.

ખાનગી પાર્ટી દ્વારા કેમ ડિમોલિશન કરાયું?

દલિતોએ આ મામલે ઘર આંદોલન શરૂ કર્યું છે. આ આંદોલન સાથે સંકળાયેલા સામાજિક કાર્યકરો જ્યારે પીડિતો સાથે પીઆઈ ગોસાઈને મળ્યા, ત્યારે તેમણે કહ્યું, “જે કંઈ થયું તે કાયદાના દાયરામાં થયું છે. હું સરકારનો ગુલામ છું, મને જે પણ આદેશ મળશે તેનું હું પાલન કરીશ. પીડિત પક્ષ પાસે કોઈ કોર્ટ સ્ટે ઓર્ડર નહોતો. પ્રસાદ મિલ દ્વારા સાત દિવસની નોટિસ આપવામાં આવી હતી, જેનું પાલન કરવામાં આવ્યું ન હતું. નિયમો મુજબ, જમીન માલિક પાસેથી 9 લાખ રૂપિયાની બંદોબસ્ત ફી લઈને બંદોબસ્ત ગોઠવવામાં આવ્યો હતો. આ ફી સરકારી તિજોરીમાં જમા કરવામાં આવી છે.”

ચાલીની જમીનની હાલની બજાર કિંમત રૂ. 3.5 અબજ

પ્રસાદ મિલની સ્થાપના સપ્ટેમ્બર 1914 માં થઈ હતી. તેમાં લગભગ 2500 કામદારો કામ કરતા હતા. 1988 માં મિલને નાદાર જાહેર કરવામાં આવી હતી અને 1998 માં લિક્વિડેટરે મિલનું દેવું ચૂકવવા માટે કોર્ટના આદેશ પર જંગમ મિલકતો વેચી દીધી હતી. આ મિલની સ્થાવર મિલકત ૩૬,૯૭૧.૨૫ ચોરસ મીટર છે, જે અમદાવાદના સૌથી મુખ્ય અને પોશ ગણાતા વિસ્તારોમાં આવે છે. ચાલીની એક કિલોમીટરની ત્રિજ્યામાં સાબરમતી નદી, જાળીવાળી મસ્જિદ, અહેમદ શાહ બાદશાહના સમયની જામા મસ્જિદ, કિલ્લો, લાલ દરવાજા બસ સ્ટોપ, મેટ્રો અને સિવિલ કોર્ટ, આશ્રમ રોડ અને સરદાર બાગ જેવા મહત્વપૂર્ણ સ્થળો આવે છે. વર્તમાન બજાર ભા મુજબ, આ જમીનની કિંમત આશરે 3.5 અબજ રૂપિયા હોવાનો અંદાજ છે.

કંપનીના નવા ડિરેક્ટરો વસંત અદાણી, શાન ઝવેરી કોણ છે?

કંપની રજિસ્ટ્રાર અનુસાર, વસંત શાંતિલાલ અદાણી, શાન આનંદ ઝવેરી અને રિશિત રાજેન્દ્ર કુમાર પટેલને 24 જાન્યુઆરી, 2025 થી પ્રસાદ મિલના નવા ડિરેક્ટર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે. અગાઉ, આનંદ વિપિનચંદ્ર શાહને 9 સપ્ટેમ્બર 2024 ના રોજ ડિરેક્ટર બનાવવામાં આવ્યા હતા.

વસંત અદાણી ગૌતમ અદાણીના મોટા ભાઈ છે અને તેઓ અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝ સહિત ડઝનબંધ કંપનીઓમાં ડિરેક્ટર રહી ચૂક્યા છે. વસંત અદાણી 30 જૂન, 1994 થી 12 ઓગસ્ટ સુધી અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝના ડિરેક્ટર રહ્યા છે. અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝ ઉપરાંત, વસંત અદાણી શાંતિ કૃપા એસ્ટેટ પ્રાઇવેટ લિમિટેડના ડિરેક્ટર પણ રહી ચૂક્યા છે. કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રાલય અનુસાર, તેઓ હાલમાં લગભગ 8 કંપનીઓના ડિરેક્ટર છે. શાન આનંદ ઝવેરી ગુજરાતના પ્રખ્યાત સારાભાઈ પરિવાર સાથે સંબંધ ધરાવે છે અને રિયલ એસ્ટેટ ઉદ્યોગપતિ છે. રિશિત પટેલ રિયલ એસ્ટેટ ક્ષેત્રમાં પણ સક્રિય છે. આનંદ વિપિનચંદ્ર શાહ 30 થી વધુ કંપનીઓમાં ડિરેક્ટર છે અને વિવિધ વ્યવસાયોમાં સામેલ છે.

આ પણ વાંચો: ‘હું કાળો જાદું જાણું છું, 11 લાખ આપ એટલે 2 કરોડનો વરસાદ કરું’

જ્યારથી આ રિયલ એસ્ટેટ ઉદ્યોગપતિઓએ ડિરેક્ટર તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળ્યો છે, ત્યારથી મિલ પરિસરમાં રહેતા ભાડૂઆતો પર પ્રસાદ મિલ ખાલી કરવા માટે દબાણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. પોલીસ ઇન્સ્પેક્ટર ગોસાઇએ પ્રદર્શનકારીઓને એ જણાવ્યું ન હતું કે બાઉન્સરો કોણે મોકલ્યા હતા અને કોના આદેશ પર પોલીસ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. જ્યારે તેમને પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે તેમણે કહ્યું, “આરટીઆઈ દાખલ કરો, તમને જે રેકોર્ડ પર છે તે મળશે.”

ટોરેન્ટ પાવરે વીજ કનેક્શન કાપી નાખ્યું

પ્રસાદ મિલની ચાલીને તોડી પાડવા અને તેના રહેવાસીઓને ત્રાસ આપવામાં માત્ર પોલીસ જ નહીં પરંતુ ટોરેન્ટ પાવર અને અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન પણ સામેલ હતી. 27 જુલાઈની સવારે જ્યારે પોલીસ અને ખાનગી બાઉન્સરો ત્યાં પહોંચ્યા, ત્યાં સુધી ચાલીમાં વીજ પુરવઠો ચાલુ હતો. પરંતુ એ પછી ટોરેન્ટ પાવરે અચાનક કોઈપણ પૂર્વ સૂચના વિના વીજળી પુરવઠો બંધ કરી દીધો. આ રીતે પુરવઠો બંધ કરવો એ પણ ગેરકાયદેસર કાર્યવાહી છે.

એએમસીએ ચાલીની ડ્રેનેજ સિસ્ટમ બંધ કરી દીધી

ચાલીને તોડી પાડ્યા પછી તરત જ, મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનના કર્મચારીઓએ આ વિસ્તારની ડ્રેનેજ સિસ્ટમ પણ બંધ કરી દીધી, જેના કારણે લોકો હવે સરકારી શૌચાલયનો ઉપયોગ કરવા અથવા તેમના સંબંધીઓના ઘરના શૌચાલય પર આધાર રાખવા મજબૂર છે. હાલ આ પરિવારો ખુલ્લા આકાશ નીચે રહેવા મજબૂર છે.

ધારાસભ્ય ઈમરાન ખેડાવાલાએ શું કહ્યું?

પ્રસાદ મિલની આ ચાલી જમાલપુર વિધાનસભા મતવિસ્તારમાં આવે છે, જ્યાંથી કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય ઇમરાન ખેડાવાલા ચૂંટાયા છે. જ્યારે વોર્ડના ચારેય કાઉન્સિલર AIMIM પાર્ટીના છે. પીડિતોએ AIMIM પ્રદેશ પ્રમુખ અને ભૂતપૂર્વ ધારાસભ્ય સાબીર કાબલીવાલાનો સંપર્ક કર્યો હતો, પરંતુ તેમણે ટૂંકમાં જવાબ આપતા કહ્યું, ‘તમારા ધારાસભ્ય ઇમરાન ખેડાવાલા છે, તેમનો સંપર્ક કરો.’ ખેડાવાલાએ કહ્યું કે “હું આ પીડિતો સાથે છું અને મેં તેમને તે જ જગ્યાએ ઝૂંપડા બનાવીને રહેવા કહ્યું છે. હું તેમની સાથે પોલીસ સ્ટેશન પણ ગયો હતો. પરંતુ તેમની પાસે કોર્ટ તરફથી ડિમોલિશન રોકવાનો કોઈ સ્ટે ઓર્ડર નહોતો. એટલે જ ચાલીને તોડી પાડવામાં આવી છે. હું ભવિષ્યમાં પણ તેમની સાથે રહીને આ મામલે લડત આપીશ.”

(મૂળ રિપોર્ટ કલીમ સિદ્દીકી દ્વારા જનચૌકમાં પ્રસિદ્ધ થયો હતો. જેનો ગુજરાત અનુવાદ અહીં પ્રસિદ્ધ કરાયો છે.)

આ પણ વાંચો: સિદ્ધપુરના ખોલવાડામાં દલિત યુવક પર ઠાકોરોએ કુહાડીથી હુમલો કર્યો