ગુજરાતમાં 65 ટકા મહિલાઓ લોહીની ઉણપથી પીડાય છે

NFHS-5 Report: સરકાર દ્વારા હાલ પોષણ પખવાડિયું ચાલી રહ્યું છે ત્યારે દેશમાં મહિલાઓમાં લોહીની ઉણપ ઉર્ફે એનિમિયા(anemia)નો મુદ્દો ફરી ચર્ચામાં આવ્યો છે. ભારતની અડધી વસ્તી મહિલાઓ છે અને તેમના સ્વાસ્થ્યનો મુદ્દો દેશ માટે ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે. NFHS-5 મુજબ દેશમાં 57 ટકાથી વધુ મહિલાઓ એનિમિયા એટલે કે લોહીની ઉણપથી પીડાય છે. દેશમાં પોષણ પખવાડિયાની શરૂઆત થઈ ગઈ છે, પરંતુ તે મહિલાઓની સ્થિતિમાં કેટલો સુધારો લાવશે તે કહેવું હજુ પણ મુશ્કેલ છે.

ભારતીય સમાજમાં, સ્ત્રીઓનો ઉછેર એવી રીતે થાય છે કે બાળપણથી જ તેમના સ્વાસ્થ્ય અને આહાર પર વધુ ધ્યાન આપવામાં આવતું નથી, જેના કારણે તેમના શરીરમાં ઘણા પ્રકારના પોષક તત્વોની ઉણપ રહે છે. તે પછી, સ્ત્રીઓ માસિક સ્રાવ અને નાની ઉંમરે માતા બનવાને કારણે પણ એનિમિયાથી પીડાય છે. સ્ત્રીઓમાં એનિમિયા વિશે જાગૃતિનો અભાવ પણ છે, જેના કારણે જ્યારે આ રોગ શરૂ થાય છે, ત્યારે તેઓ સમજી શકતા નથી કે તેઓ કઈ સમસ્યાનો સામનો કરી રહ્યા છે. જ્યારે તેમને રોગની જાણ થાય છે, ત્યારે સ્થિતિ ગંભીર અને નિયંત્રિત કરવી મુશ્કેલ બની જાય છે.

આ પણ વાંચોઃ PMJAY માંથી 600 ખાનગી હોસ્પિટલો બહાર નીકળી ગઈ, ગુજરાત ટોચ પર

ભારત અને ગુજરાત(Gujarat)માં મહિલાઓમાં એનિમિયાની સ્થિતિ ચિંતાજનક છે અને આરોગ્યની દૃષ્ટિએ એક મહત્વપૂર્ણ પડકાર તરીકે સામે આવે છે. નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (NFHS) જેવા સત્તાવાર આંકડાઓ અને અભ્યાસોના આધારે આનું વિશ્લેષણ કરી શકાય છે.
ભારતમાં મહિલાઓમાં એનિમિયાની સ્થિતિ

ભારતમાં મહિલાઓમાં એનિમિયાનું પ્રમાણ ખૂબ ઊંચું છે, ખાસ કરીને પ્રજનનક્ષમ વયની મહિલાઓ (15- BASIC49 વર્ષ)માં. NFHS-5 (2019-21) મુજબ, દેશમાં આશરે 57% મહિલાઓ એનિમિયાથી પીડાય છે. આમાં ગર્ભવતી મહિલાઓમાં એનિમિયાનું પ્રમાણ વધુ જોવા મળે છે, જે લગભગ 52% છે. એનિમિયાનું મુખ્ય કારણ આયર્નની ઉણપ, અપૂરતું પોષણ, અને સ્વાસ્થ્ય સંભાળની મર્યાદિત પહોંચ છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં આ સમસ્યા વધુ ગંભીર છે, જ્યાં આર્થિક અને સામાજિક પરિબળો પણ તેને વધારે છે.

ગુજરાતમાં મહિલાઓમાં એનિમિયાની સ્થિતિ

ગુજરાતમાં પણ એનિમિયાની સ્થિતિ ભારતના રાષ્ટ્રીય સરેરાશથી ખૂબ અલગ નથી. NFHS-5 અનુસાર, ગુજરાતમાં 65% મહિલાઓ એનિમિયાથી પ્રભાવિત છે, જે 2015-16 (NFHS-4)ના 55%ની તુલનામાં 10%નો વધારો દર્શાવે છે. આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે રાજ્યમાં એનિમિયા ઘટાડવાના પ્રયાસો હજુ પૂરતા પરિણામો નથી લાવી શક્યા.

તીવ્રતાનું વર્ગીકરણ: ગુજરાતમાં એનિમિયાગ્રસ્ત મહિલાઓમાંથી આશરે 26% હળવા, 35% મધ્યમ, અને 33.9% ગંભીર એનિમિયાથી પીડાય છે.

વધારાનું પ્રમાણ: 1998-99 (NFHS-2)માં 46% મહિલાઓ એનિમિયાગ્રસ્ત હતી, જે 2021 સુધીમાં વધીને 65% થઈ છે, જે દર્શાવે છે કે આ સમસ્યા સમય સાથે ઘટવાને બદલે વધી રહી છે.

આ પણ વાંચોઃ રાજકોટમાં ડોક્ટરોએ દાખલ ન કરતા દલિત આધેડનું બાંકડા પર જ મોત?

ગર્ભવતી મહિલાઓ: ગર્ભવતી મહિલાઓમાં એનિમિયાનું પ્રમાણ ખાસ કરીને ઊંચું છે, જે માતૃ અને શિશુ આરોગ્ય પર ગંભીર અસર કરે છે.
એનિમિયા ઉર્ફે લોહીની ઉણપ થવાના કારણો:

પોષણની ઉણપ: ગુજરાતમાં મહિલાઓના આહારમાં આયર્ન, વિટામિન B12, અને ફોલિક એસિડ જેવા પોષક તત્વોનો અભાવ જોવા મળે છે.

જાગૃતિનો અભાવ: ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્વાસ્થ્ય અને પોષણ અંગે જાગૃતિનું પ્રમાણ ઓછું છે.

સામાજિક પરિબળો: લિંગભેદ અને ઘરમાં મહિલાઓને પોષણમાં ઓછી પ્રાથમિકતા આપવાથી પણ આ સમસ્યા વધે છે.

ઝારખંડ અને બિહારમાં સ્થિતિ ખૂબ જ ગંભીર

કેન્દ્ર સરકારે દેશમાંથી કુપોષણ નાબૂદ કરવા માટે 2018 માં પોષણ અભિયાન શરૂ કર્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ્ય 2022 સુધીમાં દેશને કુપોષણ મુક્ત બનાવવાનો હતો, પરંતુ 2025 માં પણ આ શક્ય બન્યું નથી. બિહાર અને ઝારખંડ બે એવા રાજ્યો છે જ્યાં કુપોષણની સ્થિતિ ગંભીર છે. ઝારખંડમાં ૬૬% મહિલાઓ કુપોષણનો ભોગ બને છે, જ્યારે બિહારમાં આ આંકડો ૬૩.૧% છે. આ વિસ્તારોમાં પોષણ વિશે માહિતીનો પણ ભારે અભાવ છે, જેના કારણે તેઓ તેમના આહાર પર ધ્યાન આપતા નથી અને સંતુલિત આહાર લેતા નથી. ઝારખંડના આરોગ્ય મંત્રી ઇરફાન અંસારીએ આ મુદ્દે કહ્યું કે પરિસ્થિતિ ગંભીર છે, પરંતુ સરકાર પ્રયાસો કરી રહી છે. મહિલાઓને પોષણ પૂરું પાડવામાં આવી રહ્યું છે. બેશક, થોડા સમયમાં પરિસ્થિતિ બદલાશે. આ કામ પૂર્ણ કરવા માટે સરકારને થોડો સમય જોઈએ છે.

આ પણ વાંચોઃ ગટર-જાજરૂ સફાઈના કામને કેમ ટોક્સિક વર્ક કલ્ચરમાં ગણતા નથી?

એનિમિયાને કેવી રીતે દૂર કરી શકાય?

ભારત અને ગુજરાત બંનેમાં મહિલાઓમાં એનિમિયા એક ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે. ગુજરાતમાં આ પ્રમાણ રાષ્ટ્રીય સરેરાશ (57%) કરતાં વધુ (65%) હોવાથી, રાજ્યમાં વધુ અસરકારક પગલાંની જરૂર છે. સરકારી યોજનાઓ જેમ કે આયર્ન અને ફોલિક એસિડ સપ્લિમેન્ટેશન, પોષણ અભિયાન, અને આરોગ્ય જાગૃતિ કાર્યક્રમો હોવા છતાં, તેનો અમલ અને પરિણામો હજુ પૂરતા સફળ નથી થયા. આ માટે સ્થાનિક સ્તરે વધુ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે.

આ પણ વાંચોઃ અપંગ દલિત વૃદ્ધને પોલીસે જેલમાં પુરી દેતા લકવો થઈ ગયો